Co roku setki zatruć grzybami – lekarz rodzinny o objawach, leczeniu i profilaktyce

Co roku w Polsce odnotowuje się kilkaset zatruć grzybami, z czego kilkadziesiąt kończy się leczeniem na oddziałach intensywnej terapii. Chociaż wiele osób uważa się za doświadczonych grzybiarzy, niewielka pomyłka może kosztować zdrowie lub życie. O objawach, diagnostyce i leczeniu zatruć grzybowych rozmawiamy z lek. Karolem Rzadkowskim, specjalistą medycyny rodzinnej z Centrum Medycznego Med4Fit American Heart of Poland.

Najwięcej pacjentów we wrześniu i październiku

- W praktyce lekarskiej zatrucia grzybami zdarzają się co roku, szczególnie w sezonie letnio-jesiennym. Najwięcej pacjentów trafia do szpitali we wrześniu i październiku – stwierdza lek. Karol Rzadkowski. Najgroźniejszy jest muchomor sromotnikowy, odpowiedzialny za większość zgonów. Ale i inne gatunki potrafią wyrządzić ogromne szkody: od uszkodzenia wątroby, przez niewydolność nerek, aż po zaburzenia świadomości.

Zatrucia grzybami mogą prowadzić do poważnych uszkodzeń wątroby, nerek i układu nerwowego

Grzyby i ich toksyny mogą spowodować różne objawy, które klasyfikowane są w konkretne zespoły kliniczne. Zespół sromotnikowy - po spożyciu grzybów np. muchomora sromotnikowego, powoduje początkowo nudności, wymioty, biegunkę (6–24 godz. po spożyciu). - Później może nastąpić pozorna poprawa. Zatrucie nierzadko powoduje ostrą niewydolność wątroby, nerek czy uszkodzenie mózgu - podkreśla lek. Karol Rzadkowski, Centrum Medyczne Med4Fit. Kolejny to zespół muskarynowy - po spożyciu grzybów np. lejówki śmiertelnej - powoduje nadmierne pocenie, ślinotok, łzawienie, bradykardię, skurcz oskrzeli manifestujący się dusznością czy kaszlem.

Zespół muscymolowy - po zjedzeniu muchomora czerwonego - wywołuje objawy takie jak pobudzenie, omamy, drgawki, zaburzenia świadomości. Symptomy grypopodobne, a nawet uszkodzenie wątroby i drgawki powoduje natomiast zespół gyromitrowy - po spożyciu piestrzenicy.

[ZT]16685[/ZT]

Zespół orelaninowy - po zjedzeniu zasłonaka - powoduje skąpomocz, niewydolność nerek (nawet po kilku dniach od spożycia). Zespół koprynowy to efekt spożycia czernidłaka, co wywołuje reakcję disulfiramową (zaczerwienienie skóry, tachykardia, spadki ciśnienia).

Dzieci bardziej narażone na zatrucie

- Dzieci są bardziej wrażliwe na toksyny z powodu niższej masy ciała oraz niedojrzałego w pełni układu enzymatycznego, co zwiększa toksyczność grzybów. Nawet jadalne grzyby mogą być trudne do strawienia, wywołując bóle brzucha, biegunki oraz wymioty - przestrzega ekspert Centrum Medycznego Med4Fit American Heart of Poland.

Jakie objawy powinny zaniepokoić?

Jeżeli po zjedzeniu grzybów pojawią się: gwałtowne wymioty i biegunka, nadmierne ślinienie, duszność, spowolnione tętno, omamy, drgawki, splątanie, trudności z oddawaniem moczu - to znak, że sytuacja jest poważna. - Każdy z tych objawów jest sygnałem, że trucizna może poważnie uszkadzać wątrobę, nerki lub układ nerwowy. Należy wówczas niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub wezwać pogotowie. Liczy się czas - im szybciej pacjent trafi pod opiekę medyczną, tym większe szanse na uniknięcie groźnych powikłań – zaznacza specjalista medycyny rodzinnej.

Diagnostyka i leczenie zatruć grzybami

Pierwszym krokiem jest dokładny wywiad - jakie grzyby zjedzono, w jakiej ilości, kiedy wystąpiły objawy, czy inni uczestnicy posiłku czują się podobnie. Bardzo ważne jest dostarczenie do szpitala, w miarę możliwości, resztek potrawy lub surowych grzybów - to może przesądzić o diagnozie.

Pacjent trafia pod ścisłą obserwację: badane są parametry wątroby, nerek, elektrolity, praca serca. Jeśli zatrucie rozpoznano wcześnie (szybciej niż godzinę po spożyciu grzybów), lekarze mogą zastosować płukanie żołądka i węgiel aktywowany, który wiąże toksyny. W cięższych przypadkach konieczne bywa intensywne nawadnianie, dializy, a przy niewydolności wątroby – nawet przeszczep.

- Czasem możemy zbadać obecność toksyn w moczu czy treści żołądkowej, ale wyniki nie zawsze są dostępne od razu - dlatego leczenie zaczynamy jeszcze zanim je otrzymamy. W razie potrzeby zlecamy również USG brzucha czy inne badania obrazowe, aby ocenić wątrobę i nerki - wymienia lek. Karol Rzadkowski.

Nie ma domowych sposobów na „odtrucie” po zjedzeniu grzybów

- W przypadku podejrzenia zatrucia zawsze trzeba jak najszybciej zgłosić się do szpitala. Nie istnieje też jedna, uniwersalna odtrutka na wszystkie toksyny grzybowe. W większości przypadków leczenie polega na intensywnym nawodnieniu, wyrównywaniu zaburzeń wodno-elektrolitowych i kwasowo-zasadowych oraz wspomaganiu pracy uszkodzonych narządów - mówi ekspert.

Jak dodaje, są jednak sytuacje, w których stosuje się swoiste antidota. Są to np. sylibinina – w zatruciu muchomorem sromotnikowym, atropina - podawana przy zatruciach grzybami zawierającymi muskarynę, witamina B6 - w przypadku spożycia piestrzenic. W innych rodzajach zatruć swoistych odtrutek nie ma – decydujące jest szybkie leczenie objawowe i wspomagające.

Nie masz pewności – nie jedz

Wiedza medyczna, współczesne metody diagnostyki i leczenia, a nawet dostępne antidota nie zawsze są w stanie uratować pacjenta po zatruciu grzybami. - Dlatego jeśli nie masz absolutnej pewności co do jadalności grzyba - lepiej go nie spożywaj – podsumowuje lek. Karol Rzadkowski.

Zdrowe, niskokaloryczne, lecz nie podstawowy posiłek

Grzyby są niskokaloryczne, dostarczają białka, witamin z grupy B i witaminy D2 oraz minerałów. Niestety, chityna czyni je trudnymi do strawienia. Dlatego w diecie należy je traktować raczej jako dodatek, a nie podstawę posiłku.